Terwijl u er een speerpunt van maakt het op te nemen voor ‘De Vlaming’, wordt mijn praktijk platgelopen door diezelfde Vlaming, die steeds minder zin lijkt te zien in het leven. Stress, burn-out, angst en een hele resem aan stoornissen teisteren ons zoals ze dat wellicht nooit tevoren deden. Vanuit klein psychologisch perspectief gaan we de oorzaken zoeken in de directe en persoonlijke context van degene die lijdt: het is zijn werk, zijn relatie, zijn karakter of zijn verlies die voor deze crisis verantwoordelijk is.

Vanuit metafysisch psychologisch perspectief, spiritualiteit met andere woorden, heeft de wildgroei aan psychische stoornissen alles te maken met de wildgroei aan angst die onze maatschappij kent. Angst tiert welig in Vlaanderen, en ook daar, beste Bart De Wever, ligt een interessante fond de commerce. Maar dat wist u wellicht al.

Angst is de meest fundamentele oorzaak voor alle manieren waarop we ons niet goed voelen, gaande van volblazen depressie, tot de milde maar aanhoudende vorm van onbehaaglijkheid waarmee velen van ons rondlopen. En die angst begint niet bij de ‘stroom migranten die Vlaanderen over zich heen krijgt’. Angst heeft niets te maken met onze omstandigheden maar de manier waarop we kijken naar onze omstandigheden. Het zijn niet de vele migranten waarvan we bang zijn, maar de manier waarop we ze percipiëren, namelijk als voornamelijk een aanslag op onze vrijheid en veiligheid. Die angst is fundamenteel aan het wij-zij denken. Want hoewel wij, natuurlijke Vlamingen in dit discours doorgaans als superieur, met meer rechten, beter beschermd en dus veiliger worden beschouwd, komen er onvermijdelijk de momenten waarop we ons ook minder, onveilig en niet beschermd voelen. Het zijn twee uiteinden van de stok die wordt opgepikt in het wij-zij denken dat u promoot. Iedereen die metafysica kent weet dat waar superioriteit in ons denken sluipt, ook gevoelens van inferioriteit onvermijdelijk zijn.

Dat denken en de angst die het op onze maatschappij loslaat zijn een veel grotere aanslag op ons welzijn en onze welvaart dan migratie. Zowel Freud als De Wachter, als vele andere grote (spirituele) denkers onderkennen dat neurose begint bij afscheiding van ons diepste zelf. Dat diepste zelf kan je onze ziel noemen, maar het is vooral de plaats waar we boven de chaos van onze materialiteit uitstijgen. Het is de plek in ons waar we geen geslacht, geen nationaliteit, geen afkomst, geen religie en geen verleden hebben. Het is de plek waar een universele morele code staat gekerfd, die ons onder meer leert dat iedereen onze naaste is en dat wij niet beter of slechter zijn dan een ander. Dit is niet complex, zoals ons vaak wordt verteld. Het is radicaal anders, en het vraagt wat moed.

U zult dit wellicht de mooie ideologie noemen van een jonge blanke moeder die nooit echt met ‘de migratieproblematiek’ in aanraking kwam. Maar het leven heeft zo haar manier om iedereen de duisternis te laten ontmoeten, mezelf incluis. Dus noem dit gerust van de pot gerukte, zweverige psychotalk. Mijn leven en praktijk leren me het tegengestelde. Ze leren me dat mensen beginnen te lijden op het moment dat ze zich gescheiden voelen van anderen, en zich dus beter dan maar even vaak minder goed voelen dan; de twee uiteinden van eenzelfde stok. Ze leren me dat mensen genezen niet door lang genoeg te analyseren wat wie in hun leven hen heeft aangedaan, maar door hen opnieuw te verbinden met de plek van grootsheid in hen; hun ziel; die door al deze zaken niet eens geschonden werd, en dit alles transcendeert. Het is wanneer mensen herverbinden met hun ziel dat ze het lij/eiden van hun kleine persoonlijke leventje te boven komen en het leven op een heel ander niveau beginnen spelen. Een niveau waarop ze volop in hun waarheid staan, een niveau waarop ze het goede doen, zelfs als er niemand kijkt, een niveau waarop ze hun ego aan de kant zetten en vanuit een hogere zelf spreken en denken. Een niveau waarop ze durven luisteren naar de lokroep van de ziel die hen misschien vraagt ‘transmigranten’ (een woord dat meer aan slachtvee dan aan mensen doet denken) op te vangen – ook al verbieden de wetten van de mens het; omdat zij beginnen spelen volgens de wetten van God.

Diezelfde God waar u zich trouwens ook op beroept als u onze christelijke traditie schijnt te verdedigen. Die God zou uw vraag “hoe nabij onze naasten moeten zijn” trouwens heel snel beantwoorden – en ik vermoed dat Hij het al deed. Het probleem is niet dat God niet meer met ons spreekt, maar dat wat Hij ons te zeggen heeft ons doorgaans niet aanstaat. Complexiteit is van het ego; de wetten van God zijn simpel, maar ze vragen moed.

En moed geneest. Niet alleen in de persoonlijke sfeer van onze levens, maar het is wat een verdeelde maatschappij heelt. Het soort moed van Ico Maly, die zich luidop durft afvragen waarom de idee om iedereen die hier voet aan de grond zet ook ineens gelijke rechten te geven, zo onmogelijk is? Natuurlijk kan je vanuit angst allerlei argumenten inbrengen waarom dit ons op de snelweg naar de ondergang zet. En natuurlijk is dit niet evident. Maar geen grote maatschappelijke omwenteling begon ooit vanuit wat mogelijk of haalbaar leek. Het begon vanuit een wilde droom, en de absolute overtuiging om voor niets minder dan het goede te gaan.

Mensen ontmoedigen om dit na te streven, dient hen niet en het dient de wereld niet. Het dient enkel angst, en daar ligt een interessante fond de commerce. Maar kom ons dan niet vertellen dat u met ons welzijn inzit aub. Een vleugje eerlijkheid zou getuigen van meer respect.

Ik hou van Rik Torfs. Ik hou van de eenvoud waarmee hij over complexiteit spreekt. Van zijn eenduidige paradoxen. Van zijn religiositeit-zonder-uitleg, omdat het kan. En – als het even mag – omdat dat werkt voor hem, dus waarom niet? Ook vermoed ik, vanuit een rebellie tegen wat hij het huidige wetenschapsfundamentalisme noemt: “een maatschappelijk probleem in Vlaanderen is dat mensen maar in twee dingen geloven: in de wetenschap en in zichzelf.”

En hoever heeft ons dat gebracht, bedenk ik terwijl ik tijdens de middagpauze van koffie en dit soort lekkers smul? Nooit eerder waren we zo veilig, en nooit eerder voelden we ons zo bang. Nooit eerder waren we zo vrijgevochten, en nooit eerder zo verslaafd/ be-slaafd: aan ons werk dat heel ons leven, ons doen en laten overheerst: steeds vaker lijkt leven een bijberoep te zijn geworden. Verslaafd ook, aan een scheefgetrokken ideaalbeeld. Aan het eindeloze oppoetsen van ons heldenpantser.

Als je in jezelf vertrouwt heb je alle redenen om bang te zijn,” zou A Course in Miracles ons zeggen. Godslaster – excuseer het woord – in tijden van maakbaarheid en motivationele speeches die ons vertellen vooral wel in onszelf te vertrouwen. Op basis waarvan, vraag ik me af? Op basis van het prikje miniatuurkennis dat we bezitten? Op basis van onze principes en overtuigingen – die vorige week misschien nog anders waren? Op basis van onze Dromen en Passies? Op basis van hoezeer we door anderen bevestigd worden op sociale media?

Als je in jezelf vertrouwt heb je alle redenen om bang te zijn. En angst doet rare dingen met een mens. Dus staan we met zijn allen eindeloos in de file naar een werk waarvan de meeste de zin niet inzien en hongeren we ons uit onder in de naam van gezondheid. Maar we geloven in onszelf, en in onze wetenschap. En dat is toch al dat.

“Wat weten wij? Bijzonder weinig. Astrofysici weten dat. Wetenschap overleeft bij gratie van systematisering en reductie. Maar als je de werkelijkheid reduceert tot de wetenschap, zie je de volheid van het bestaan niet meer,” zegt Torfs.

Dat zit wat oncomfortabel. Die waarheid. Zoals elke waarheid dat doet, als we haar voor het eerst ontmoeten. Een beetje zoals een te knappe vrouw die ons leven binnenstapt. We durven er niet te lang naar kijken. We worden er oncomfortabel van, licht geïrriteerd zelfs. Waarschijnlijk nog het meest omdat we dat niet ‘horen’ te zijn, want schoonheid, zoals waarheid; zijn dat geen zaken die we met zijn allen hoog in het vaandel dragen?

Als leven ons bijberoep is geworden, dan is doen alsof we leven ons hoofdberoep.