Dodelijker nog dan het racisme, neo-nazisme, anti-semitisme en andere vormen van haat, is onze beleefde onverschilligheid er tegenover. Ons als verdraagzaamheid of respect voor de vrije meningsuiting poserend wegkijken. Onze angst om stelling te durven nemen want – wat zullen de mensen zeggen en denken, en moeten we wel echt de Vlaamse MLK gaan uithangen?
Afgelopen november stelde de Amerikaanse schrijfster Naomi Shulman dat:
“Nice people made the best Nazis. Or so I have been told. My mother was born in Munich in 1934, and spent her childhood in Nazi Germany surrounded by nice people who refused to make waves. When things got ugly, the people my mother lived alongside chose not to focus on “politics,” instead busying themselves with happier things. They were lovely, kind people who turned their heads as their neighbors were dragged away.”
Pijnlijk herkenbaar vind ik die paragraaf. Pijnlijk kenmerkend voor onze smiley generatie. Dat alles altijd leuk moet zijn en iedereen altijd vriendelijk. Want wat moeten we ermee met die duisternis? Wat moeten we denken over de stromen vluchtelingen die onze richting uitkomen – als ze hier al geraken? Wat moeten we denken over uitzettingscijfers-gepronk? Over de voorzichtige, bijna politiek-correcte opkomst van extreem rechts – ook bij ons? Over hondengefluit? Dus denken – en vooral zeggen – we maar niets. Niet dat we het goed vinden. Maar er zich tegen uitspreken is toch ook maar wat negatief, toch? En dus staren we onze navel maar wat verder na.
Ook over wat zich in de States afspeelt is onze generatie akelig stil. Onder het mom van dat het ver van ons bed is – dus moeten wij ons daar dan nodig zorgen over maken? En dat wij de States niet zijn en al zeker niet een idioot als Trump zouden verkiezen; kiezen we om te focussen on the bright side. Dat het bij ons toch zo erg niet is en zo geen vaart zal lopen.
Als de situatie in de States vandaag ons iets leert, is het wel hoe naïef het is om ervan uit te gaan dat eens verwoven vrijheden en principes zomaar zullen blijven bestaan.
En dat maakt de situatie daar ook een zeer relevante zaak voor ons. Want hoewel de grote meerderheid van ons uiteraard geen aanhanger is van het neo-nazisme of andere vormen van racisme en haat; zijn we er ook weer geen openlijke tegenhanger van.
Zoals ook de dames in het München van 1934 geen Nazi’s waren – natuurlijk hingen ze het Nazisme niet aan. Maar dat zal de buren die de trein werden opgeduwd worst hebben gewezen. En dat we niet aan de vooravond van een Wereldoorlog staan. Maar Hitler zelf zou ooit gezegd hebben dat het enige wat hen gestopt zou kunnen hebben stevig verzet was voor ze groot genoeg waren om niet meer te kunnen worden gestopt. Vele kleintjes maken een groot. Aan twee kanten van de medaille.
Hoog tijd dus om wakker te worden. Om kranten te lezen en hondengefluit te herkennen. Om geschiedenisboeken open te slaan en de akelige gelijkenissen te zien. Om het duister te zien en te benoemen voor wat het is – en vooral, voor het te laat is.
Dat het moederdag is, of Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaart, de dag waarop we de Moeder der moeders vieren, maakt deze boodschap des te meer relevant. Wat betekent moederschap als niet de beschermende klauw van de moeder die haar kroost en per extensie haar soort wil beschermen. Ook als moeders dus, laat ons een tandje bijsteken. Liefde is niet altijd lief. Liefde zegt soms nee. Als geen anderen voelen wij moeders, de verontwaardiging ten aanzien van onrecht en gevaar. Als geen anderen ontketent ze in ons een bijna bovenmenselijke kracht om terug te slaan. Hoog tijd zou ik denken om die niet langer netjes weg te bergen, maar ze eindelijk aan te wenden waarvoor het leven ons er ooit mee heeft uitgerust.
De tijd om vriendelijk te zijn is over, zou ik denken. En ook: no well-behaved woman ever made history. On that note, let’s?
